"Ik kon wel door de grond zakken!"
Wanneer we ons emotioneel op drijfzand bevinden, dan kan ons schaamtegevoel ons behoorlijk in de weg zitten. Veel meer dan wanneer we vaste grond onder voeten hebben.
Schaamte en schuld zijn moreel beladen gevoelens, die voortkomen uit angst voor afwijzing en uitsluiting.
Wanneer we ons schamen, bedekken we vaak ons gezicht met onze handen. Alsof we een masker op hebben. Niet herkend worden, in wie we zijn, en in onze acties.
Er wordt verondersteld, dat de mate waarin we last hebben van schaamtegevoelens, vooral voortkomt uit onze allervroegste jeugd. Zijn we goed gehecht, en hebben we voldoende bevestiging gehad, dan heeft dat een positieve invloed op ons zelfvertrouwen en zelfbeeld.
Een andere oorzaak ligt in de vorming van de hoeveelheid cortisol. Dus het biologisch aspect in ons, of met andere woorden de chemische processen in onze hersenen, bepalen voor een deel ook hoe snel en hoe vaak wij ons schamen.
We weten dat we iets fout hebben gedaan, of juist iets hebben nagelaten te doen, en vinden dat verschrikkelijk.
Maar eigenlijk hebben we, gezien het bovenstaande, geen enkele persoonlijke invloed op de ontwikkeling van onze eigen schaamtegevoelens. Het zijn eigenlijk allemaal autonome processen.
Hoezo, vrije wil?
Nog lastiger is het hanteren van plaatsvervangende schaamte.
Iemand anders doet dan in jouw ogen iets fout, bijvoorbeeld je man, je kind, een familielid of een vriend, of een sportvereniging: kortom iets of iemand waar je liever trots op zou zijn, dan waarvoor je je wilt schamen.
Hoe ga je daarmee om?
Had je het kunnen voorkomen?
Was je emotioneel, sociaal of praktisch in staat om in te grijpen?
Zo ja, en je hebt dat niet gedaan, voel je je dan medeverantwoordelijk voor het gebeurde?
Of voel je je verraden door de ander, of je in je hemd gezet?
En welke gevolgen laat je het hebben voor de relatie?
De mate waarin je van iemand houdt, bepaalt natuurlijk vooral of je omgang blijft houden met die persoon. En ook de zwaarte van het vergrijp: het maakt nogal uit of iemand even sociaal onaangepast deed, of dat hij een zwaar misdrijf heeft gepleegd.
Mensen oordelen nu eenmaal. En je denkt dat ze dat nu ook over jou zullen doen.
Hoe je daarmee omgaat, dát heb je wel in eigen hand!
Want je kunt de oorzaak van je schaamtegevoel namelijk altijd achteraf met je verstand herbezien. Wellicht is er een verklaring voor het gedrag van de ander. En misschien zegt jouw schaamtegevoel wel meer over jouw eigen gedrag dan over dat van die ander.
Stel je de volgende situatie eens voor:
Jij hebt een beroep waarvoor je heel specifieke vaardigheden hebt ontwikkeld. Je bent bijvoorbeeld een coach, en moet op grond daarvan een groot inlevingsvermogen hebben en je mag absoluut niet oordelen over de ander.
Wat nu, als je een relatie hebt met bijvoorbeeld een rechter. Om een goede rechter te zijn, moet je juist wel oordelen kunnen uitspreken. De wet toepassen. Iemand juridisch schuldig verklaren. En dat vereist juist dat je je niet teveel mag inleven in het gevoelsleven van anderen.
Vrouwe Justitia heeft tenslotte een blinddoek om, om geen onderscheid te maken.
Kortom, jullie beiden hebben in de loop der jaren twee totaal verschillende soorten vaardigheden ontwikkeld, die bovendien volslagen tegenovergesteld zijn.
En je weet, dat je die vaardigheden in je dagelijkse sociale leven meeneemt.
Je bent wat je doet!
Wanneer je dan achteraf nadenkt over de schaamtevolle actie van de ander, dan zou je zelfs trots kunnen zijn op diens vaardigheden, en van daar uit zijn gedrag in gewone sociale situaties kunnen vergoelijken en respecteren.
Wanneer je zo'n keuze maakt uit vrije wil, kun je ook weer trots zijn op jezelf!
CITATEN:
We're often afraid of looking at our shadow because we want to avoid the shame or embarrassment that comes along with admitting mistakes.
Once we realize that imperfect understanding is the human condition there is no shame in being wrong, only in failing to correct our mistakes.
Look around. Oil companies guzzle down the billions in profits. Billionaires pay a lower tax rate than their secretaries, and Wall Street CEOs, the same ones the direct our economy and destroyed millions of jobs still strut around Congress, no shame, demanding favors, and acting like we should thank them. Does anyone here have a problem with that?
Mooie blog weer fem, prachtig ons gesprek hierin terug te zien. Brengt me wel op een volgende blog: trots. In mijn visie kunnen we niet trots zijn op elkaar. Dan eigen je, naar mijn idee, iets van de ander jezelf toe. Hoezo trots zijn op een ander, welk aandeel heb jij gehad in wat die ander doet? En je hebt het ook over trots zijn op jezelf, hoe staat dat in relatie tot de vrije wil. Zoals mijn leermeester dan zegt: "do you have to take credit for everything?". Leuk zo samen verder te filosoferen.
BeantwoordenVerwijderen