Hoe ouder ik word, hoe meer ik terugval op mijn moedertaal: het Twents.
Over het ethische aspect van mijn dialect verschillen de meningen; de één vindt het verschrikkelijk, de ander charmant. Maar Twentenaren zijn naar mijn mening te weinig trots op hun erfgoed geweest. Er is nog steeds te weinig besef in de regio dat onze oer-oude heidense, Germaanse en Nedersaksische wortels een continuüm in tijd en plaats hebben gerealiseerd dat autochtone Tukkers verbindt via het gesproken woord en onze cultuur. Een autochtone Tukker hoort onmiddelijk aan taal- en woordgebruik of 'ie met een échte of met een import-Twentenaar te maken heeft.
Taal creëert afstand. En taal verbindt eveneens. Én opent deuren. Letterlijk, want Tukkers zijn (verklaarbaar vanuit de historie vanwege de talloze bezetters/overheersers en oorlogen) een terughoudend en gesloten volk. Binnen de regio iemand in het Twents aanspreken zorgt direct voor een open en hartelijke sfeer.
Als stadse is mijn kennis van het échte Twents met zijn talloze bijzondere uitdrukkingen ook erg beperkt, maar het valt op dat jongeren te weinig kans krijgen om onze mooie taal te leren spreken. Jammer!
Want op termijn gaat daarmee ook onze cultuur verloren.
Toch vreemd dat tweetaligheid op scholen werd gereserveerd voor "buitenlanders" ter behoud van hun cultuur, en dat kennisoverdracht over "onze" cultuur niet relevant werd geacht.
De continuïteit van datgene dat ons verbindt, van onze eigenheid, wordt doorbroken.
Zou het dáárom zo vervreemdend werken als een jongere van bijvoorbeeld Turkse afkomst een Twentse tongval heeft?
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat onze cultuur niet verloren gaat? Wat is daarvoor nodig?
In de eerste plaats niet langer wachten op officiële erkenning. Als je roots teruggaan tot de ijstijd, dan heb je geen bevestiging van je bestaansrecht meer nodig. Je wéét dat je er bent, en je hebt de keuze om te blijven voortbestaan óf je erfgoed te verkwanselen.
En we kúnnen het! Enschede is na al zijn stadsbranden tenslotte ook telkens als een Fenix uit de as herrezen.
Het Van Deinse-instituut (het regionale equivalent van het Meertens-instituut) zou daarvoor, hoe paradoxaal en on-Twents, uit zijn schulp moeten kruipen en een manier zien te vinden om jongeren en kinderen aktief te benaderen.
Anders wordt het Twents in de toekomst een stoffig hoekje in het museum.
De gedichtjes van de Enschedeeër Willem Wilmink zijn alvast een prachtige bron voor het onderwijs:
Heftan tattat
Zundag weer verjöarsviseet
en iej weet wa hoo dat geet:
Herman hef zoo zeek ewes,
Graads mut ok weer oonder t mes,
Trui hebt z' alns a vort-enomn,
Kloas is oet de tied ekomn,
Leida hef zon pien in t lief,
oo, dat aarme, aarme wief.
En hoo is t dan noe met Bernard?
Heftan tattat! Heftan tattat!
Hee har völs te völ patat had
en doo hef e t dus an t hart had.
Dat genöal, oo man oo man,
doodzeek goa'j op hoes op an.*
Willem Wilmink
De beste waarschuwing dat onze continuïteit in het geding is.....!
Het leven is eindig.
****
* Vertaling:
Hij heeft het aan zijn hart gehad
Zondag weer op verjaardagsvisite
En je weet wel hoe dat gaat:
Herman is zo ziek geweest
Graads moet ook weer geopereerd worden
Trui hebben ze alles weggenomen
Klaas is overleden
Leida heeft zo'n pijn in haar lijf
Ach, die arme vrouw
En hoe gaat het dan nu met Bernard?
Hij heeft het aan het hart gehad!
Hij had veel te veel patat gehad
En toen heeft 'ie het dus aan het hart gehad.
Dat gezeur, man oh man
Doodziek ben je als je weer naar huis gaat
CITAAT:
The desire is thy prayers; and if thy desire is without ceasing, thy prayer will also be without ceasing. The continuance of your longing is the continuance of your prayer.
Every man ought to be inquisitive through every hour of his great adventure down to the day when he shall no longer cast a shadow in the sun. For if he dies without a question in his heart, what excuse is there for his continuance?
Philosophy means nothing unless it is connected to birth, death, and the continuance of life. Anytime you are going to build a society that works, you have to begin from nature and the body.
