Nou, vooruit dan, laat ik me maar eens wagen aan het centrale thema in de filosofie: de vrije wil.
Vrije wil: bestaat die?
Over die vraag bestaan zo veel onderzoeken, meningen en standpunten, dat het me duizelt. De antwoorden zijn variabel en complex.
Lees bijv. Wikipedia er maar eens op na:
In aansluiting op mijn recente blogjes, over onder andere verzinnen, trots en schaamte, waarin een vriendin vraagt over hoe trots zich verhoudt tot de vrije wil, zou ik het volgende willen zeggen:
"Trots zijn" verhoudt zich tot "schuld en schaamte" als "vrije wil" zich verhoudt tot "determinisme en natuurwetten".
Vrije wil veronderstelt dat er denken bestaat en een wil. En zodoende, zeggen sommigen, zou de vrije wil alleen kunnen toebehoren aan mensen, en niet aan dingen, zoals een stofzuiger en een computer, omdat die niet zelfstandig kunnen denken,
Hoewel die van mij toch echt wel eens kuren kunnen vertonen, alsof ze een eigen leven leiden.....
Voor mijzelf is overigens volledig duidelijk dat ook dieren over een vrije wil beschikken.
De twijfel slaat toe bij het volgende:
Volgens recent onderzoek blijkt het zo te zijn, dat menselijk handelen voorafgaat aan gedachten. Het gaat om fracties van seconden, dus niet zichtbaar voor het blote oog. En niet merkbaar in onze hersendelen waar de bewuste gedachten ontstaan.
Dus, stel je voor dat je een opvoeder bent en jouw kind doet heel vervelend. Dan zou het zo kunnen zijn, dat je je hand opheft, voordat je hebt bedacht dat je dat zult gaan doen.
Pats!
Je kind huilt, en jij voelt je prompt schuldig en je schaamt je over iets dat je weliswaar eigenhandig gedaan hebt maar waar je geen controle over had. En dat je al helemaal niet echt hebt gewild!
Je had je hand niet in de hand ....
Wat is er gebeurd!?
Betekent het voorbeeld dat je lichaam een autonoom handelend wezen is, waar je geen controle over hebt? Zoiets als in mijn persoonlijke geval waar bijvoorbeeld spasmen mijn lichaamscontrole overnemen?
Of zijn dat toch twee totaal verschillende zaken?
Wikipedia zegt:
"Het is bedenkelijk om iemands uitgevoerde handelingen die spontaan door zijn zenuwstelsel zijn gegenereerd, te complimenteren of veroordelen. Daarentegen, moet men kunnen aantonen hoe de handelingen voortgekomen zijn uit iemands wensen en voorkeuren (iemands karakter), voordat men de persoon moreel verantwoordelijk kan stellen."
Naar mijn idee is het idee van de vrije wil de basis voor deugdzaam handelen: streven naar het goede, en het belang onderschrijven van een hoge morele standaard. Voor jouwzelf als individu, en voor je omgeving.
De vrije wil en bijbehorende deugdzaamheid gaat daarbij boven impulsen, reflexen, hartstochten, verlangens, etc., als een soort regulator bij het bereiken van positieve doelen in het leven.
Emoties zijn overigens wel de leerschool voor het kunnen ontwikkelen van ideeën over het goede. Dus schuld en schaamte gaan vooraf aan het bereiken van een hoge moraal.
Doen wat je het juiste vind.
Zodat je, wanneer je je best hebt gedaan om zo'n positief doel te bereiken (bijvoorbeeld een opleiding met succes afsluiten), je met recht kunt zeggen:
"Ik ben trots op mezelf!".
Overigens net zoals de opvoeder van die student trots kan zijn op de afgestudeerde vanwege diens inzet en prestatie, zowel als op zichzelf vanwege de geleverde bijdrage aan het aan de wereld doorgeven van een wel-denkend mens.
En natuurlijk helemaal als het gaat om een student filosofie....:)
CITATEN:
Morality is not the doctrine of how we may make ourselves happy, but how we may make ourselves worthy of happiness.
Life is like a game of cards. The hand you are dealt is determinism; the way you play it is free will.
Many scientists think that philosophy has no place, so for me it's a sad time because the role of reflection, contemplation, meditation, self inquiry, insight, intuition, imagination, creativity, free will, is in a way not given any importance, which is the domain of philosophers.
