Als leven in harmonie je ultieme doel is, hoe krijg je dat dan voor elkaar, wanneer je voortdurend hobbels op je pad tegenkomt? Hobbels, die het leven vervelend maken? Ieder mens komt dagelijks met frustrerende dingen in aanraking, die stress opleveren. Puberende kinderen, onwillige organisaties, een reorganiserende werkgever, de trein die niet op tijd rijdt...... Heel irritant allemaal. En slecht voor je gemoedsrust.
We willen allemaal graag dat ons leven rustig en soepel verloopt. Helaas, dat bestaat niet. Maar we kunnen wel streven naar zo veel mogelijk.
Soms moet je daarvoor iets bevechten, en soms kun je dingen beter laten rusten.
Maar hoe weet je nou voor welke van die twee je moet kiezen?
Waarom strijden we eigenlijk?
Uit lijfsbehoud. Uit winstbejag. Voor erkenning. Voor onze overtuigingen. Vanwege ons rechtvaardigheidsgevoel. Tegen gekte. Tegen aanvallers. En om op te komen voor anderen.
Waarvoor strijden we?
Voor onszelf. En voor onze sociale groep.
Dat brengt mij op het volgende.
Uit lijfsbehoud. Uit winstbejag. Voor erkenning. Voor onze overtuigingen. Vanwege ons rechtvaardigheidsgevoel. Tegen gekte. Tegen aanvallers. En om op te komen voor anderen.
Waarvoor strijden we?
Voor onszelf. En voor onze sociale groep.
Dat brengt mij op het volgende.
Ego en moraal.
Het ego zegt tegen ons: "Ik wil. Mijn behoeftes moeten worden vervuld. Hoe dan ook."
Gelukkig hebben we allemaal geleerd dat dat niet kan. Althans lang niet altijd. Want het leven is zo veel aangenamer als we ook rekening houden met de wensen en behoeftes van anderen.
We hebben, als mensheid, dus een keuze. Omdat we denkende wezens zijn, met een vermogen tot abstractie. Kunnen redeneren vanuit algemeen belang. En met een vermogen tot liefhebben.
Liefde stelt ons in staat om ons ego in bedwang te houden. Want wanneer je iemand liefhebt, dan streef je er juist naar dat het de ander goed gaat. Ook als jij dan niet krijgt wat je zelf wilt.
Is dat iets dat we hebben geleerd, of zit dat al in onze kern? Hebben we die kennis meegekregen via onze genen?
Prof. de Waal heeft onderzoek daar over gedaan bij dieren. Dit is zijn standpunt. Zie daarvoor dit artikel:
Om te overleven moeten we de ene keer helpen en de andere keer vechten. Zowel om te overleven als individu, als om te overleven als soort.
Weten wanneer je voor jezelf moet kiezen heeft te maken met verantwoordelijkheid. De ene keer is het belangrijk voor jou en voor de ander dat jij krijgt wat je nodig hebt; en de andere keer is het belangrijk voor jou en voor de ander dat de ander krijgt wat hij nodig heeft. Het leven is dus niet puur altruïstisch, net zomin zijn geven en nemen automatisch altijd in balans, en egoïsme helpt ons eigenlijk alleen maar om in actie te komen. Het ego is nodig om te bepalen wat we zelf nodig hebben, de moraal is nodig om te bepalen wat nodig is in algemene zin.
En soms moeten we strijden om het een of het ander te bereiken.
Strijden kan soms net zo moeilijk zijn als dingen laten rusten. Dingen laten rusten, kan een strijd op zich zijn; wanneer het jouw karakter is of als je vooral hebt geleerd om altijd in actie te komen, dan is niks doen heel erg moeilijk. Het omgekeerde bestaat natuurlijk ook: wanneer je altijd je mond houdt, dan leer je niet om te strijden, en om voor jezelf op te komen.
In beide situaties maak je als het ware geen keuze: je gedrag leidt automatisch tot die ene uitkomst. Of je vecht, of je houdt je stil. Veel mensen hebben gewoonweg geen gedragsalternatieven.
Heel vaak is het zo dat de zwakkeren in de samenleving niet assertief zijn. Simpelweg omdat ze het niet geleerd hebben, of omdat ze het niet meer kunnen. Hebben de sterkeren in de samenleving dan de taak en de verantwoordelijkheid om het voor hen op te nemen? Uit de onderzoeken van prof. de Waal blijkt dat dieren dat doen. Empathie, beschaving, moraal, geef er maar een woord aan. Doen wat het juiste is. Dat is de norm.
Het dagelijks omgaan met onze situaties, ons bewust zijn van de keuzes die we hebben, en het leren daarvan, maken ons menselijk. Erkennen dat we vaak niet weten wat we moeten doen, en erkennen dat we dingen soms niet goed doen, erkennen dat we leren van onze fouten en gebreken, dat maakt ons nog veel menselijker. En ook dat is een strijd op zich.
En mensen die die strijd met zich zelf niet aangaan? Wat doen we daarmee? Helpen we hem tot in het oneindige? Wanneer houdt verantwoordelijkheid op?
Mag een strijd voor of tegen een ander ten koste gaan van jezelf?
Bijvoorbeeld zoals in oorlogstijd wanneer soldaten zich volledig opofferen voor hun maten?
Bijvoorbeeld zoals in oorlogstijd wanneer soldaten zich volledig opofferen voor hun maten?
Hoe lang en wanneer is strijd en opoffering verantwoord?
Iedereen moet voor zichzelf antwoorden bedenken op deze vragen. Ze hangen af van je persoonlijke keuzes, de liefde voor de ander, moreel besef, en je verantwoordelijkheidsgevoel in de betreffende situatie.
Kortom, soms moet je vechten, soms moet je helpen. En soms moet je helpen de ander te leren vechten. Of moet je ze helpen om bij zichzelf naar binnen te kijken. En soms moeten we leren te accepteren dat er dingen zijn die we niet kunnen beïnvloeden of veranderen.
En laten rusten.
CITATEN:
Human progress is neither automatic nor inevitable... Every step toward the goal of justice requires sacrifice, suffering, and struggle; the tireless exertions and passionate concern of dedicated individuals.
All live demands struggle. Those who have everything given to them become lazy, selfish, and insensitive to the real values of life. The very striving and hard work that we so constantly try to avoid is the major building block in the person we are today.
Pope Paul IV
The most beautiful people we have known are those who have known defeat, known suffering, known struggle, known loss, and have found their way out of those depths.
I saw courage both in the Vietnam War and in the struggle to stop it. I learned that patriotism includes protest, not just military service.
